HOME           Historische Studiegroep "Land van Kessel"

Kessel  door A. Hendricks

Ligging

Het dorp, tevens gemeente Kessel, ligt tussen Roermond en Venlo op de linker Maasoever. Langs de Maasoever strekken zich als een lintbebouwing: het veerpont, de  parochiekerk, het Huys Kessel en Gravenhof uit. Ten zuiden van het dorp treft men de buurtschap Kessel-Eik aan, ten noorden de buurtschappen Hout en Oijen. Meer westelijk, aan de overzijde van de Napoleonsbaan liggen nog de gehuchten Spurkt, Dijk en Broek en de buurtschap Donk.

De Maas vormt aan de oostzijde de gemeentegrens, met uitzondering van De Weerd, een halfcirkelvormig akker- en weidegebied dat aan de oostzijde van de Maas in het Reuverse gebied ligt. Aan de noordzijde vormt de Bosbeek de grens, in het westen loopt de grens als een rechte lijn door het bosgebied de Heldense bossen, vroeger een uitgestrekt heidegebied en in het zuiden vormt het Afwateringskanaal de grens met Neer.

Kessel tot 1800

De geschreven geschiedenis van Kessel begint rond 950. In deze tijd ontstaat een militaire woontoren aan de oever van de Maas en men kan gevoeglijk aannemen dat het ontstaan van het dorp, later uitgebreid met een parochiekerk en een ronde burcht op de plaats van de woontoren, in deze periode heeft plaats gevonden.

Het dorp Kessel dankt zijn bekendheid aan de bewoners van het Huys Kessel: de graven van Kessel, voor het eerst genoemd aan het eind van de twaalfde eeuw en waarvan de laatste telg, Walram van Kessel, heer van Grevenbroich, in 1304 gestorven is. De laatste graaf van kessel, Hendrik V, verkocht in 1279 het Land van Kessel aan de graaf van Gelder. Deze plaatste op de burcht een kastelein, die zich ook "van Kessel" noemde, en die in naam van de graaf het Land van Kessel beheerde. Deze familie Van Kessel heeft tot 1541 op het Huijs Kessel gewoond. Intussen was het beheer van de bezittingen van de hertog van Gelder overgegaan naar de Landscholtis, welke meestentijds op het Huijs Ter Horst in Horst zetelde.

Uit deze periode stammen ook de kastelen de Putting, Huijs Oijen, Huis Ten Oever en Snaterbeck. De eigenaar van De Putting en ook Huijs Oijen had zitting in de Staten van het Overkwartier, een deel van het hertogdom Gelder.

In 1541 kwam het Huijs Kessel in handen van de familie Van Merwijck. De stamhouders van deze familie waren plaatselijke heren die een geringe rol speelden in de regionale politiek, maar die plaatselijk wel een bijna absolute macht hadden. In deze periode vallen ook de vernielingen en verwoestingen van de tachtigjarige oorlog.

De romaanse parochiekerk werd in 1460 afgebroken en op dezelfde plaats werd een mergelstenen gotische kerk gebouw. In de kerk bleven de grafkelders van de graven van Kessel, de heren van Kessel en een aantal pastoors gehandhaafd, ook al verdwenen ze onder een nieuwe kerkvloer.

Kessel na 1800

Het einde van het Anciène Regime viel samen met het einde van de familie Van Merwijck, waarvan de laatste telg in 1798 te Roermond stierf. Hierna is het kasteel nauwelijks nog bewoond geweest, met uitzondering van de jaren 1858 tot 1872, toen het bewoond werd door de laatste adellijke van Kessel: baron Frits van Keverberg.

Na de Franse Tijd kwam er een einde aan de adellijke rechten zoals tienden, verpachting van het veerpont en tolgelden. De schepenbank werd opgeheven en in haar plaats kwam de gemeenteraad die zich voornamelijk bezig hield met de dagelijkse gang van zaken: het geven van informatie aan de hogere overheden en het bijhouden van een eenvoudige gemeenteboekhouding.

Baron Frits van Keverberg speelde nog een aparte liberale en a-katholieke rol en zorgde voor de nodige opwinding in het rustige Maasdorpje.

Burgemeester en pastoor bepaalden in hoge mate het welzijn, zowel in materieel als godsdienstig opzicht. In 1858 werd er een nieuw schoolgebouw langs de Dorpsstraat opgericht en in 1870 verrees er een, geheel in de trant van die tijd, neogotische parochiekerk, op de plaats van het oude middeleeuwse gebouw.

Een kleine loswal werd aangelegd voor het vervoer van bakstenen en er kwamen een paar potten- en pannenfabrieken en een ringoven voor baksteen.Twee windmolens zorgden voor het malen van het graan.

De Napoleonsbaan werd begin negentiende eeuw aangelegd, waardoor wat meer regionaal verkeer op gang kwam. Vervolgens werd de aloude weg van Keulen naar Den Bosch, de Keulse baan, weer opnieuw leven ingeblazen en werd het gedeelte Meijel tot aan het veerpont in Kessel met kiezel verhard.

De meest recente grote veranderingen kwamen door de Tweede Wereldoorlog. Kessel werd zwaar beschadigd en de wederopbouw kostte veel tijd, geld en creativiteit. Rond de oude kern verschenen enkele nieuwbouwwijken en een industrieterrein. Ook ontgrindingen bleef Kessel niet gespaard, zowel ten noorden als ten zuiden in de gemeente.

 

Archieven:

Rijksarchief Limburg, Archief  familie Keverberg en Schepenbankarchief Kessel.

Parochiearchief O.L.Vrouw Geboorte Kessel.

Gemeentearchief Kessel.

Inventarissen:

H. van Hall, Inventaris van het archief van de Schepenbank Kessel, Maastricht, 1980.

J. Peeters, Gezinsklapper van de parochie O.L.Vrouw Geboorte Kessel 1667 – 1880, Helden 1981.

A. Hendricks, Inventaris van het archief van de parochie Onze Lieve Vrouw Geboorte Kessel, Kessel, 1984.

Doxis, Inventaris van de archieven van de gemeente Kessel 1798 – 1989 (1993). Leidschendam, 2002.

Literatuur:

A. Hendricks, Kessel, Maasdorp met een rijke historie, Venlo 1981.

E. Rosenkrantz, Bijdrage tot de geschiedenis van de graven van Kessel, in De Maasgouw 1896 – 1901.

E. Slangen, Bijdragen tot de geschiedenis van het land van Kessel, in Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg, 1879.

C. Huygen, De burcht van Kessel, zetel van een oud graafschap, Maastricht 1967.

K. Janssen de Limpens, De bouw der burcht van Kessel, in De Maasgouw 1963.

Werkgroep “Kessel”, Kerkbeeld van de kunstschatten, toebehorend aan de parochie O.L.Vrouw Geboorte Kessel, Kessel, 1978.